Қозоғистонда ҳалокатга учраган AZAL самолёти корпусидан «бегона металл буюмлари» топилди

AZAL самолёти қулаган жой. Қозоғистон ФВВ фотосурати

Мутахассислар Ақтау аэропорти яқинида ҳалокатга учраган Azerbaijan Airlines (AZAL) самолёти корпусида кўплаб тешиклар ва бегона металл буюмларини аниқлашди. Бу ҳақда Қозоғистон Транспорт вазирлиги сайтида чоп этилган ҳалокат сабабларини текшириш бўйича дастлабки ҳисоботда сўз юритилади.

«Омон қолган парчаларни дастлабки текширишда фюзелажнинг дум қисмида, кил ва стабилизаторда, баландлик ва йўналиш рулларида турли ўлчам ва шаклдаги кўп сонли шикастланишлар аниқланган. Худди шундай шикастланишлар самолётнинг чап двигатели ва чап қанотида, шунингдек, самолёт агрегатлари ва қисмларида топилган. Баъзи жойларда кўрилган зарар мунтазам тўртбурчак шаклга эга», — дейилади ҳужжатда.

Мутахассисларнинг хулосасига кўра, баъзи ташқи жисмлар самолётнинг таркибий қисмларига кириб, унинг гидравлик тизимларини ерга урилишидан олдин ҳам шикастлаган. Ушбу шикаст натижада гидравлик суюқлик / босимнинг йўқолишига олиб келган.

Кўпгина илма тешик шикастлар кил ва стабилизаторда топилган. №3 гидравлика тизими бўлинмаси, чап стабилизатор ва ёрдамчи қувват блоки бўлинмасидан кўплаб бегона металл буюмлар топилган. «Бегона объектлар таъсирида етказилган елвизак зарарнинг табиати ва келиб чиқишини аниқлаш учун тегишли ўрганиш ва экспертиза ўтказилади», — дейилади хабарда.

Ҳужжатда самолётнинг парвози ва экипажнинг Грозний аэропортига қўндиришга уринишлари батафсил баён этилган. Нашр этилган маълумотларшуни кўрсатадики, қўниш пайтида тахминан 20 сония фарқ билан иккита «товушли портлаш» қайд этилган, улар экипаж томонидан «самолётга қушлар урилган» ва «бортдаги иккита ўриндиқ портлаган» деб тушунилган, шундан сўнг самолётнинг автопилоти ўчирилган, гидравлик тизимдаги босим пасайган, трим тизими ишламай қолган ва кабинадаги ҳаво босими пасая бошлаган.

Мутахассислар алоҳида таъкидлашича, қўниш вақтида самолётнинг GPS 1 ва GPS 2 глобал жойлашишни аниқлаш тизимлари сунъий йўлдошлардан сигнал ололмаган, DME масофа ўлчагич эса ердаги станцияларидан сигналларни қабул қилмаган.

Ҳисоботда Грозний, Ростов-Дон ва Актаудаги AZAL учувчилари ва диспетчерлари ўртасидаги суҳбатлар (уларнинг стенограммаси аввалроқ BAZA Телеграм канали томонидан эълон қилинган) ўрин олган. Улардан маълум бўлишича, россиялик диспетчерлар экипажга Россия ҳудудига фавқулодда қўниш учун бир нечта вариантни таклиф қилган, бироқ учувчилар Бокуга қайтишга қарор қилган. Кейин бошқарув тизимларининг ишдан чиқиши туфайли улар бир неча бор қарорларини ўзгартириб, охир-оқибат Ақтауга учиб кетишган.

Ҳужжатда россиялик диспетчерлар ўртасида «Гилам» режимини жорий этиш бўйича музокаралар парчаси ҳам бор (бу дрон ҳужумлари муносабати билан эълон қилинган — «Фарғона» изоҳи), лекин вақти кўрсатилмаган. Афтидан, бу самолёт шикастланган ва йўналишини ўзгартиргандан кейин содир бўлган. Аввалроқ Озарбайжон президенти Илҳом Алиев агар Грозний ҳаво ҳудуди вақтида ёпилганида, самолёт ҳалокати содир бўлмасди, деб айтган эди.

Дастлабки маълумотларга кўра, самолёт Қозоғистоннинг Ақтау шаҳри аэропортида кўрилганидан 7 дақиқа ўтиб қулаган. У бетартиб равишда парвоз йўлини ўзгартирган ва ер билан тўқнашгандан сўнг бир неча бўлакларга бўлиниб кетган. Воқеа жойига етти дақиқадан сўнг етиб келган ўт ўчирувчилар ва қутқарувчилар самолётнинг орқа (дум) қисмидан йўловчиларни эвакуация қилаётган маҳаллий аҳолига дуч келган. Самолётнинг олд қисми орқа томондан тахминан 300-350 метр узоқликда ёнган. Яна етти дақиқадан сўнг ёнғин ўчирилган.

Эслатиб ўтамиз, авиафалокат 25 декабрь куни содир бўлганди. Azerbaijan Airlines автакомпаниясининг Embraer 190 самолёти Бокудан Грознийга учаётган бўлган, бироқ Чеченистон пойтахтига қўна олмагани хабар қилинганди. Самолёт орқага бурилиб, ҳалокат сигналини берганча Қозоғистоннинг Ақтау шаҳрига учиб кетган. Самолёт аэропортдан 3 км узоқликда қулаган. Натижада самолётдаги 67 кишидан 38 нафари ҳалок бўлган. Улар орасида Озарбайжон, Қозоғистон ва Россия фуқаролари бўлган.

Ҳалокатдан сўнг, қушлар билан тўқнашувдан тортиб, самолётдага берилган ташқи зарбагача бўлган воқеанинг турли хил версиялари янгради. Декабрь ойи охирида Озарбайжон президенти Илҳом Алиев Москва авиаҳалокат сабаблари масаласини бости-бости қилишга уринаётганини айтди. У, шунингдек, самолёт радиоэлектрон жанг натижасида ишдан чиққанини ва ердан ўқ узилиши натижасида (Грознийда қўниш вақтида улар Украина дронларининг ҳужумини қайтаришган) дум қисми жиддий шикастланганини таъкидлаганди.

Ҳалокатдан кейин Embraerнинг қора қутилари ўрганиб чиқиш учун самолёт ишлаб чиқарилган мамлакат — Бразилияга етказилган. 7 январга келиб қора қутиларнинг расшифровкаси тугалланди.